Europejska Karta Samorządu Lokalnego to dokument uchwalony przez Radę Europy. Został on przyjęty 15 października 1985 roku w Strasburgu przez Stałą Konferencję Gmin i Regionów Europy przy Radzie Europy. Wszedł w życie niespełna trzy lata później – 1 września 1988 roku. Zdecydowana większość członków Rady Europy ratyfikowała Kartę z wyłączeniem niektórych postanowień. Każdy nowo przystępujący członek zobligowany był natomiast do ratyfikowania tego dokumentu przy pierwszej sposobności. W efekcie Europejska Karta Samorządu Lokalnego została przyjęta we wszystkich 47 krajach zrzeszonych dziś w Radzie Europy.

Polska ratyfikowała omawiany dokument w całości w 1993 roku (wszedł w życie 1 marca 1994 roku). Do naszego systemu prawnego został wprowadzony pod nazwą będącą rezultatem błędnego tłumaczenia – „Europejska Karta Samorządu Terytorialnego”. W 2006 roku z inicjatywy Ministerstwa Spraw Zagranicznych dokonano sprostowania na obecnie obowiązującą „Europejską Kartę Samorządu Lokalnego”.

Dokument ten określa wymóg, aby kolegialne organy uchwałodawczo – kontrolne wyłaniane były w głosowaniu wolnym, tajnym, równym, bezpośrednim i powszechnym (artykuł 3 ust 2). Organy te muszą być także wyposażone w kompetencje odnoszące się do organów wykonawczych, które to mają przed nimi odpowiadać. Wprowadzone w Polsce bezpośrednie wybory wójtów / burmistrzów / prezydentów miast wykraczają więc poza minimalny wymóg komentowanego dokumentu. Z tego punktu widzenia wystarczające byłyby wszak wybory powszechne rad gmin i rad miast. Z formalnego – ale i wydaje się, że także materialnego – punktu widzenia wydaje się więc, że nasze wspólnoty lokalne cieszą się dość rozbudowanymi narzędziami demokratycznego kształtowania władzy. Frekwencje w kolejnych wyborach pokazują jednak wyraźnie, że nie są to kompetencje powszechnie doceniane.

Analizowana jednostka redakcyjna aktu prawnego (artykuł 3 ust. 3 in fine) nie umniejsza możliwości odwoływania się do zgromadzeń obywatelskich, referendów, czy wszelkiej innej formy bezpośredniego uczestnictwa obywateli. Przyczyny afirmacji demokracji bezpośredniej są tu oczywiste. Jest ona bowiem bardzo silnie osadzona w europejskiej tradycji, w szczególności w takich krajach, jak Szwajcaria, czy Lichtenstein.