Ekonomiczna analiza prawa jest także przydatna, gdy chodzi o proces podejmowania decyzji – jakie prawo stanowić, jak prawo stosować, jak zadecydować jako urzędnik lub polityk, itp. Dziś chciałbym omówić to na przykładzie tych kategorii decyzji, gdzie trzeba wskazać rozwiązanie w sytuacji typu: ile powinno być w mieście komisariatów policji, na ile lat powinna być przyznawana koncesja, ile osób powinno być zaangażowanych do realizacji jakiegoś zadania… Generalnie chodzi o odpowiedź na pytanie: ile?

I tu zgodnie z ekonomicznym podejście do tematu zasada jest następująca. Podejmujemy się zwiększenia o jednostkę wtedy, gdy koszty wynikające z tego zabiegu nie będą wyższe niż korzyści jakie owo podniesienie o jeden przyniesie. Zatem zwiększamy do momentu, aż marginalny (krańcowy) koszt następnego kroku miałby być wyższy niż marginalna  (krańcowa) korzyść tego kroku.

Przykład: trzeba podjąć decyzję, ile posterunków policji powinno być w danym mieście. Skorzystajmy z przykładu autorstwa dra hab. Wojciecha Załuskiego. Załóżmy, że kwestia korzyści i kosztów z tym związanych przedstawia się następująco:

Nie mając żadnego posterunku – nie ponosimy kosztów, ani nie osiągamy korzyści. Pojawienie się pierwszego przyniesie bardzo dużą korzyść – 30 – gdyż w ogóle policja zacznie w mieście stacjonować. Dodawanie kolejnych też będzie dawało duże korzyści – 25, 20, 15 – gdyż pozwoli to podzielić miasto na rozsądne rewiry. Jednak później, gdy posterunków będzie już gęsto, dodanie kolejnego niewiele poprawi sytuację mieszkańców – np. dołożenie dziewiątego przyniesie tylko 4 jednostki korzyści.

Jeśli chodzi o koszty, to choć dynamika ich wzrostu jest znacznie mniejsza niż obniżania korzyści, to jednak występuje, chociażby dlatego, że tworząc kolejne komisariaty coraz trudniej o odpowiednie budynki, pracowników, itp.

Jaka jest więc optymalna liczba komisariatów dla tego miasta? Oczywiście sześć. Przy wariantach z większą liczbą bowiem marginalny koszt jest już większy niż marginalna korzyść. I choć dodanie ósmego, dziewiątego, czy dziesiątego posterunku niewątpliwe przyniesie korzyść, to szukając rozwiązania optymalnego musimy spojrzeć na zestawienie marginalnych (a nie całkowitych) kosztów i korzyści. Mniejsza ilość zaś nie wykorzystuje całego potencjału uzyskania nadwyżki korzyści nad kosztami. Wygląda to klarowniej, gdy patrzy się na wykres.

Studenci, gdy przedstawiałem im ten przykład zwrócili jednak uwagę na ciekawą rzecz. Otóż patrząc na bilans kosztów i korzyści – tj. korzyść całkowita – koszt całkowity równie dobrze można obronić rozwiązanie piąte, gdyż jego bilans – podobnie jak szóstego – wynosi 69. Moim zdaniem jest to bardzo trafne spostrzeżenie. Wybór tego najwłaściwszego sprowadzałby się zatem do kwestii czy decydent chce działać, jeśli coś jest neutralne – nie przynosi samo z siebie ani korzyści, ani strat netto.

Bartłomiej Biga