Tytuł tego odcinka to cytat z prof. Jerzego Vetulaniego, który wielokrotnie powtarzał: mózg nie służy do myślenia – mózg służy do przeżycia. Myślenie, takie jak je rozumiemy intuicyjne, czyli celowe i w skupieniu to tylko jeden z trybów, które wykorzystujemy stosunkowo rzadko. Żeby ten tryb się aktywował, potrzebna jest nasza decyzja i wysiłek. A przecież z ekonomicznego punktu widzenia wysiłek to koszt.

Psycholog Daniel Kahneman, który otrzymał Nobla z ekonomii, pięknie opisał nasze dwa tryby myślenia: System 1 – szybki, automatyczny, prawie bez wysiłkowy, w zasadzie niekontrolowany, który jest aktywny prawie cały czas oraz System 2 – wolny wymagający skupienia, świadomego działania, przydzielenia uwagi. 

Jak to się ma do decyzji jakie podejmujemy? Czy ludzie różnią się pod w kwestii tego jak chętnie aktywują swój System 2? Jaki ma to wpływ na pracę sędziów? Który system wykorzystujemy na zakupach? W tym odcinku także – najkrótszy na świecie test na inteligencję – Test świadomego myślenia. 

Zawartość odcinka „Mózg nie służy do myślenia”

W czwartym odcinku podcastu Wiedza Nieoczywista:

• Podstawowe informacje o Systemie 1, który jett szybki i służy nam właśnie do przeżycia – pozwala reagować natychmiast (głównie na niebezpieczeństwo) i na ogól ta reakcja jest prawidłowa. Ale bywa też tendencyjny, słabo radzi sobie z logiką i statystyką.
• W jakich sytuacjach on działa System 1? To na przykład: wykrywanie, że jeden przedmiot jest dłuższy niż drugi, odwracanie głowy w kierunku źródła nagłego dźwięku, robienie zdegustowanej miny na widok obrzydliwego zdjęcia, wyczuwanie wrogości w czyiś głosie, odpowiedź na pytania 2+2=? 
• Podstawowe informacje o Systemie 2, który jest wolny – musi być przez nas aktywowany i towarzyszy mu skupienie. To na przykład: wsłuchiwanie się w głos konkretnej osoby w tłumie, poszukiwanie kobiety z siwymi włosami, liczenie ile razy na stronie książki występuje litera A, itd. Tych umiejętności potrzebujemy rzadziej. Co więcej, wiele z nich, w zasadzie, nie jest potrzebna do przeżycia
• Potwierdzenie, że oszczędnie gospodarujemy włączaniem systemu 2 jest uzasadnione. Zużywa to energię mentalną. Nasz organizm reaguje wtedy obniżeniem glukozy we krwi, wzrasta aktywność mózgu, rozszerzają się nam źrenice. 
• O tym, że glukoza to waluta, którą płacimy za przejscie z myslenia szybkiego – domyślnego, automatycznego – na rzecz bardziej precyzyjnego i wyrafinowanego systemu 2.
• Co najbardziej wpływało na decyzje sędziów w sprawie przedterminowych zwolnień więźniów?

Najkrótszy na świecie test na inteligencję

To tylko trzy pytania. Nie musisz się spieszyć. Poprawne odpowiedzi pod koniec strony.

Pytanie 1: Kij do bejsbola i piłka kosztują razem 1,10 $. Kij kosztuje o dolara więcej niż piłka. Ile kosztuje piłka?

Pytanie 2: Na stawie rozrasta się kępa lilii wodnych. Codziennie kępa staje się dwukrotnie większa. Jeśli zarośnięcie całego stawu zajmuje liliom 48 dni, to ile dni potrzeba, żeby zarosły połowę stawu?

Pytanie 3: Jeśli 5 maszyn w ciągu 5 minut produkuje 5 urządzeń, to ile czasu zajmie 100 maszynom zrobienie 100 urządzeń?

Powyższe pytanie to tzw. Test świadomego myślenia. Poprawne odpowiedzi na te pytania są w zasięgu prawie każdego. Trudność polega na tym, że trzeba znaleźć w sobie dostatecznie dużo energii mentalnej, aby odrzucić narzucającą się błędną odpowiedź i zmusić swój System 2 do spokojnej analizy. 

Jak wypadają w tym teście Polacy? Według danych TNS z 2014 roku, 37% nie udzieliło żadnej poprawnej odpowiedzi, 41% jednej, 16% dwóch i tylko 6% trzech. Ale nie ma powodu do wstydu – test robiono też na najlepszych uczelniach na świecie. Najwyższy wynik uzyskali studenci Massachusetts Institute of Technology – 2,18. Ale już na przykład Harvardu tylko 1,43.

Nie ma się co dziwić, że ludzie kierują się prawem minimalizacji wysiłku. Jeśli ten sam cel można osiągnąć na kilka sposobów, człowiek ostatecznie skłania się ku temu sposobowi, który wymaga najmniej wysiłku. I jest to rozsądne, ale czasem wpadamy w pułapki. Badania pokazują też, że umiejętność częstego aktywowania Systemu 2 zwiększa nasze szanse na sukces w wielu obszarach. Co nie zmienia faktu, że rzeczywiście mózg nie służy do myślenia.

Więcej o Teście świadomego myślenia możesz przeczytać na:

Tekst naukowy

Wikipedia

Poprawne odpowiedzi do testu: Pytanie 1 – 5 centów (0,05$ + 1,05$ = 1,10$); Pytanie 2 – 47 dni (46 – 25%, 47 – 50%, 48 – 100%); Pytanie 3 – 5 minut (jedna maszyna w 5 minut wykonuje jedno urządzenie, więc w przypadku stu maszyn każda z nich wykona po jednym urządzeniu właśnie w 5 minut).

Posłuchaj i zostań na dłużej

Odcinek można odsłuchać przy pomocy poniższego odtwarzacza. Są tu także linki umożliwiające pobranie odcinka oraz subskrypcję podcastu w najpopularniejszych programach:

Podcast: Play in new window | Download (14.8MB)

Subskrybuj Wiedzę Nieoczywistą Spotify | RSS

Podcastu można także słuchać w serwisie YouTube.

Koniecznie zapisz się też na newsletter, żeby być na bieżąco z kolejnymi odcinkami!