Prawo powinno skutecznie realizować stawiane cele – być po prostu efektywnym narzędziem. Ale jakie są to cele? Generalnie przyjmuje się, że chodzi o maksymalizację społecznych korzyści. Czyli o dążenie do stanu w którym dla społeczeństwa (jako całości) rozwiązanie będzie się charakteryzowało najlepszym bilansem kosztów i korzyści.
Przykład: kwestia wynalazków i patentów na nie. Z jednej strony znakomite wynalazki nie są powszechnie dostępne, gdyż firmy, które je opatentowały dyktując bardzo wysoką cenę, osiągają gigantyczne zyski, co jest dla społeczeństwa jako całości niekorzystne. Z drugiej zaś, gdyby system prawny nie przewidywał skutecznej ochrony wynalazków, to nikomu nie opłacałoby się prowadzić kosztownych badań i tym samym społeczeństwo by owych wynalazków nie miało … w ogóle. Najlepszy z punktu widzenia EAP model ochrony wynalazków, który zapewnia ich ochronę na minimalnym poziomie akceptowalnym dla twórców – czyli najmniejszym przy którym jeszcze oni są skłonni podejmować starania.

Łatwo powiedzieć – trudniej odnieść do konkretnych realiów. Szczególnie, że układ nie jest zero – jedynkowy – tzn. jest wiele możliwości pośrednich między: wynalazcy nie tworzą w ogóle, a wynalazcy tworzą na potęgę. Rozwiązanie tego problemu będzie wymagało sięgnięcia po sprawdzone czysto ekonomiczne sposoby. Ale ta kwestia zasługuje na odrębny wpis, gdyż ma fundamentalne znaczenie – szczególnie w kontekście mechanizmu, jakim powinni kierować się decydenci.

Dążenie do celu, jakim jest maksymalizacja społecznych korzyści nie jest proste. Jest to bowiem wypadkowa działań poszczególnych jednostek, które skupione są na maksymalizacji własnych korzyści, nawet jeśli dla ogółu jest to nieefektywne. Dlatego system prawny powinien zawierać taki zbiór regulacji, które uczynią działaniami korzystnymi dla jednostki te, które są jednocześnie społecznie pożądane. Na rozwinięcie tej myśli też jeszcze przyjdzie czas.

Bartłomiej Biga