Przy rzeczach rzadkich musimy wybrać jakiś sposób decydowania, komu one mają przypaść. Najczęściej pada pytanie: licytacja czy kolejka (czyli „kto da więcej” vs. „kto pierwszy ten lepszy”). Studenci ekonomii nie raz nasłuchali się definicji, że ekonomia to nauka o gospodarowaniu w sytuacjach, gdy zasoby są ograniczone, a potrzeby nieograniczone. Z tego faktu, wiele osób wyprowadza wniosek, że trzeba trzymać się zasady, że przekazuje się dobro temu, kto za nie zapłaci najwięcej. Czyli standardowy mechanizm rynkowy – rodzaj licytacji.

Ci, którzy głoszą takie poglądy twierdzą, że to doprowadzi do wspaniałej sytuacji, bo dobra będą trafiały do osób, które przypisują im największą wartość. Trzeba więc tylko zapewnić ludziom możliwość wygodnej wymiany i na koniec każde dobro będzie w posiadaniu tego, kto je najbardziej ceni. Będzie to więc, mówiąc językiem fachowym, maksymalizacja użyteczności.

Rzeczywistość jest jednak trochę bardziej skomplikowana. Po pierwsze dlatego, że są okoliczności, w których prowadzenie pieniędzy do relacji skutkuje ich zniszczeniem (o czym mówiłem w pierwszym odcinku podcastu). Do drugie, znamy w społeczeństwie inne metody reglamentowania dostępu. Co więcej, w wielu sytuacjach sprawdzają się one doskonale – znacznie lepiej niż licytacje! Dlatego zamiast reguły „kto da więcej” stosujemy chociażby system kolejkowy „kto pierwszy – ten lepszy”. Ale to nie są jedyne sposoby. Są też bardziej nieoczywiste. 

Zawartość odcinka „Licytacja czy kolejka”

Zapraszam na drugi odcinek podcastu Wiedza Nieoczywista, w którym:

• O zasadniczej słabości mechanizmu rynkowego, czyli o pomijaniu kwestii zasobności portfela.
• Dlaczego system kolejkowy jest dla nas w wielu sytuacjach naturalny?
• O tym, dlaczego sytem kolejkowy często bywa bardzo szybko wypierany przez nieoficjalne mechanizmy rynkowe?
• Jakie są inne sposoby reglamentowania dostępu do rzeczy rzadkich?
• W jakich sytuacjach dobrze się sprawdza system przydzielania według potrzeb?
• Czy rzeczywiście przy rekrutacji na uniwersytety bazuje się na systemie opartym na ocenie umiejętności?
• A może najlepszym rozwiązaniem jest system losowy?
• Jak amerykańscy lobbyści wykorzystują bezdomnych jako zawodowych staczy kolejkowych i ile im płacą?
• Jak wyglądał nieoficjalny handel wejściówkami na msze święte w czasie pielgrzymki Benedykta XVI do USA?
• Jakie są skutki tego, gdy organizator popularnego koncertu ustali zbyt niską cenę biletów?

Ten odcinek powstał na bazie książki Michaela Sandela – Czego nie można kupić za pieniądze? Gorąco polecam!

Posłuchaj i zostań na dłużej

Odcinek można odsłuchać przy pomocy poniższego odtwarzacza. Są tu także linki umożliwiające pobranie odcinka oraz subskrypcję podcastu w najpopularniejszych programach:

Podcast: Play in new window | Download (16.0MB)

Subskrybuj Wiedzę Nieoczywistą Spotify | RSS

Podcastu można także słuchać w serwisie YouTube.

Koniecznie zapisz się też na newsletter, żeby być na bieżąco z kolejnymi odcinkami!